دستگاه اکسیژن ساز چیست؟ دستگاه اکسیژن ساز (Oxygen Concentrator) یکی از تجهیزات پزشکی است که کار آن کمک به تنفس بهتر، با کیفیت تر و مداوم به کسانی است که دچار بیماری های تنفسی هستند. امروزه به دلیل وجود بیماری های تنفسی مختلف، آلودگی های هوا، ریزگردها و سایر مسائل، نیاز به یک دستگاه اکسیژن ساز خانگی یا قابل حمل احساس می شود و محدود به سن خاصی هم نیست. اما برای استفاده بهتر است تأییدیه پزشک را بگیرید. در ادامه بیشتر با این دستگاه ها آشنا خواهید شد.
آشنایی با دستگاه اکسیژن ساز و نحوه کارکرد
دستگاه های اکسیژن ساز به طور کلی با تغلیظ یا خالص سازی اکسیژن هوای ورودی به درون خود و جدا کردن گاز نیتروژن، اکسیژنی خالص و متراکم ایجاد می کنند که به تناوب و با فشار مشخص از طریق نازل کانولا به بیمار می رسد. قبل از اینکه با نحوه کار با دستگاه اکسیژن ساز خانگی یا پرتابل آشنا شوید ابتدا باید بخش های مختلف آن به همراه مکانیسم کار آن را بدانید. دستگاه های اکسیژن ساز از چندین بخش تشکیل شده اند. 2 نوع فیلتر که یکی از آنها فیلتر پلی اورتان است که وظیفه جذب گرد و غبار را دارد و می توان آنها را با آب شستشو داد تا کاملا تمیز شوند. فیلتر دوم نیز HEPA است که جنس کاغذی دارد. فیلتر خروجی برای جذب باکتری و میکروب هاست تا اکسیژن بدون عامل پاتوژن باشد. کمپرسور هوا برای مکش هوا به درون دستگاه است که هوای مکیده شده را کمپرس کرده و با فشار مشخصی به سمت سیلندرهای زئولیت می برد. دریچه متحرک که 4 مسیره است. از یک طرف مرتبط کننده کمپرسور و زئولیت و از طرف دیگر مرتبط کننده هوای تصفیه شده و مسیر خروجی است که نیتروژن های جدا شده را به سمت بیرون دستگاه منتقل می کند. سیلندرهای زئولیت هم که معمولا 2 عدد هستند و با تکنیک جذب سطحی، نیتروژن را جذب کرده و اکسیژن را از ساختار متخلخل خود عبور می دهد. پس از اشباع گرانول های زئولیت در یک سیلندر، تخلیص در سیلندر بعدی شروع می شود. مخزن اکسیژن بخش بعدی در این دستگاه ها می باشد که وظیفه نگهداری اکسیژن تخلیص شده را دارد. فشار اکسیژن درون آن به کمک رگولاتور تنظیم می شود. فلومتر یا جریان سنج که برحسب لیتر بر دقیقه درجه بندی شده تا میزان اکسیژن خروجی از نازال را مشخص نماید. با چرخاندن شیر فلومتر می توان مقدار اکسیژن خروجی آن را تنظیم کرد. لیوان مرطوب کننده هم برای مرطوب سازی اکسیژن خالص است که فقط از آب مقطر استفاده می کنند. با مرطوب شدن اکسیژن، بیمار از تنفس اکسیژن خالص اذیت نخواهد شد و احساس سوزش در مسیرهای هوایی نخواهد داشت.
اکسیژن سازها به شکل پیوسته یا پالسی عمل می کنند
چگونه از دستگاه اکسیژن ساز استفاده کنیم؟
برای استفاده از دستگاه اکسیژن ساز لازم بود که با بخش های مختلف و نحوه کارکرد آن آشنا شوید. اما چطور با این دستگاه کار کنیم و به نوعی آن را راه بیندازیم؟ ما به شما یاد می دهیم که چطور از این دستگاه استفاده کنید تا نیاز به آموزش از سمت نیروی متخصص و صرف هزینه بابت یادگیری نداشته باشید. ابتدا کابل دستگاه را متصل کنید. سپس دستگاه را در فاصله حدود یک متری دیوار قرار دهید تا به کمپرسور فشار وارد نشود. لیوان مرطوب کننده را وصل نمایید. از وصل بودن فیلتر خارجی مطمئن شوید. نازل یا ماسک صورت را به بخش خروجی اکسیژن که از آن اکسیژن خالص بیرون می آید وصل کنید. دستگاه را روشن کنید و جریان اکسیژن را طبق توصیه پزشک تنظیم کنید. اگر در داخل لیوان حباب مشاهده کردید یعنی درست انجام داده اید و دستگاه به درستی کار می کند. کانولا را به دور گردن بیندازید و ماسک را روی صورت بگذارید. نکات نگهداری: توجه داشته باشید که برای کار با دستگاه اکسیژن ساز خانگی حداقل هر هفته یکبار فیلترها را با آب مقطر شستشو دهید و پس از خشک کردن دوباره متصل کنید. فیلترهای داخلی فقط نیاز به متخصص دارند. لیوان مرطوب کننده هم باید هر هفته دوبار یا هر 2 روز یکبار تمیز شوند. در داخل این بخش از آب مقطر یا آب جوشانده شده استفاده نمایید. حتما از محافظ برق برای دستگاه استفاده کنید. کار با دستگاه اکسیژن ساز نیاز به آشنایی کامل با بخش های مختلف و نحوه اتصال صحیح آن دارد که در این قسمت به طور کامل آموزش دادیم.
انواع مدل های اکسیژن ساز
دستگاه های اکسیژن ساز مدل های مختلفی دارند که براساس نحوه کارکرد و امکان حمل کردن آنها می باشد. دستگاه اکسیژن ساز ثابت: برخی از دستگاه ها ثابت هستند که به معنای حجم و سایز بزرگ آنهاست که غیر قابل حمل شده اند. این دستگاه ها به دو شکل پالسی (Pulse Dose) و مداوم (Continuous Flow) کار می کنند. کارکرد پالسی یعنی تولید اکسیژن خالص به شکل مقطعی و غیر پیوسته است اما در حالت مداوم، تولید اکسیژن یکسره و بدون استراحت است. البته بد نیست بدانید که این دستگاه ها دارای چرخ برای حرکت دادن هستند اما جابجایی به معنای پرتابل بودن امکان پذیر نیست. بد نیست بدانید که به این مدل ها دستگاه اکسیژن ساز خانگی هم می گویند. دستگاه اکسیژن ساز قابل حمل: به این مدل ها دستگاه اکسیژن ساز پرتابل هم می گویند وزن و حجم کمتری دارند و به راحتی در محیط بیرون قابل حمل می باشند. این مدل ها فقط به شکل پالسی کار می کنند. تنظیم اکسیژن به شکل دستی با صفحه کنترل دستگاه انجام می شود. نحوه عملکرد هیچ تفاوتی با مدل های ثابت ندارد و فقط با باتری کار می کنند که بین 1 تا 8 ساعت شارژ نگه می دارند. این دستگاه قابلیت تشخیص دم و بازدم برای انتقال اکسیژن و خروج دی اکسید کربن را دارند. دستگاه اکسیژن ساز جیبی یا پرتابل کارایی قابل قبولی داشته و بسیار مناسب کسانی است که به آلودگی هوا حساسیت دارند یا برای کارهای روزمره بیرون منزل هم نیاز به دستگاه دارند.
اکسیژن ثابت و پرتابل عملکرد مشابهی دارند
کاربردهای تنفس اکسیژن با درصد خلوص زیاد
همانطور که می دانید غلظت اکسیژن موجود در هوا حدود 21% است ولی در دستگاه های ساخت اکسیژن به 95% می رسد. کاربردهای تنفس این نوع اکسیژن در موارد زیر است:- دستگاه اکسیژن ساز طبی با ارسال اکسیژن با درصد خلوص بالا باعث کند کردن روند پیری و افزایش طول عمر می شود
- اکسیژن غلیظ باعث کاهش استرس و تنش می گردد
- در شرایطی که به دلیل وجود حباب در خون، آمبولی رخ می دهد استفاده از دستگاه اکسیژن ساز باعث کوچک شدن حباب و جلوگیری از بروز خطر خواهد شد
- بیمارانی که به خاطر بیماری کرونا یا هر نوع بیماری تنفسی دیگر با اختلال مواجه شده اند به کمک این دستگاه می توانند اکسیژن مورد نیاز بدنشان را تأمین کنند
- خانم های باردار هم می توانند برای رشد بهتر و سلامت عصبی جنین طبق نظر پزشک استفاده کنند
- در بازسازی ریه های افراد سیگاری نیز کاربرد دارد.
مزایا و معایب
مزایا و معایب دستگاه های اکسیژن ساز همیشه برای بیماران و کسانی که نیاز به اکسیژن تراپی دارند جای سؤال بوده است. برای اینکه بیشتر با این دستگاه ها آشنا شوید، لیستی از مزایا و معایب استفاده از دستگاه ساخت اکسیژن یا اکسیژن ساز آماده کرده ایم: مزایا: تولید اکسیژن خالص بدون محدودیت زمانی و مکانی امکان پذیر می باشد. با توجه به نیاز دائمی و حساس افراد به این دستگاه، این یک مزیت بسیار مهمی است تنها هزینه صرف شده برای این دستگاه موقع خرید است و ماده اولیه هم هواست که کاملا رایگان در اختیار ماست. تنها پس از مدتی فیلترهای خارجی نیاز به تعویض پیدا خواهند کرد اکسیژن تولید شده توسط دستگاه کاملا سازگار با بافت های مختلف بدن است و هیچ آسیبی به آنها وارد نمی کند علاوه بر اینکه اکسیژن غلیظ شده برای بیماری های تنفسی مناسب است کاربردهای دیگری نیز دارد که قبلا توضیح داده شدند. اکسیژن خون با دستگاه اکسیژن ساز همیشه در حالت نرمال است که برای بدن فواید بسیاری دارد معایب: ظرفیت دستگاه اکسیژن ساز متغیر است اما معمولا برای تولید اکسیژن به شکل 24 ساعته باید حداقل 5 لیتر اکسیژن گنجایش داشته باشد. به همین دلیل نمونه های پرتابل به شکل پیوسته قابل استفاده نیستند. برخی نمونه های دستگاه اکسیژن ساز بدون صدا هستند و برخی هم سر و صدای زیادی دارند. این مورد برای برخی مدل ها یک عیب بزرگ است. دستگاه اکسیژن ساز برقی تا حد زیادی جای خود را به نمونه های باتری دار داده اند با این حال در صورت قطعی برق و نداشتن شارژ کافی مشکل جدی پیش خواهد آمد. دستگاه های اکسیژن ساز نیاز به مراقبت همیشگی فیلترها و مخزن آب دارد تا استریل و تمیز باقی بمانند. گاهی اوقات هزینه تعویض قطعات در صورت استفاده نادرست یا آسیب دیدن زیاد است.
نکات خرید دستگاه های اکسیژن ساز
برای خرید دستگاه اکسیژن ساز باید چندین نکته را مدنظر داشته باشید:
- نرخ جریان: یکی از مهمترین فاکتورهایی که باید موقع خرید به آن دقت کنید، ظرفیت نرخ جریان است یا سرعتی است که اکسیژن از دستگاه به بیمار منتقل می شود. این سرعت برحسب لیتر در دقیقه یا LPM مشخص می گردد.
- ظرفیت دستگاه اکسیژن ساز: ظرفیت باید بالاتر از حد نیاز شما باشد به عنوان مثال اگر به 3.5 LPM نیاز دارید باید ظرفیت 5LPM بخرید.
- فیلترها: تعداد فیلترها و نوع آنها بسیار مهم است. این فیلترها باید به حدی قوی باشند که بتوانند اکسیژنی با درجه خلوص بین 90 تا 95% تولید کنند.
- مصرف برق: با توجه به اینکه مدل های پیوسته دائما کار می کنند یا دوره استراحت کوتاهی دارند مصرف برق دستگاه بسیار مهم است.
- نویز: درجه نویز دستگاه به خاطر عملکرد کمپرسور است که در برخی مدل ها داخل یک محفظه قرار دارد که نویز آن را بسیار کم می کند. معمولا میزان نویز این دستگاه ها بین 40 تا 60 دسی بل است. 40 دسی بل معادل صدای پرنده یا صدای محیط کتابخانه است و 60 دسی بل معادل صدای کولر گازی است.
قبل از خرید به توصیه های متخصصین گوش دهید
سؤالات متداول
- مسمومیت با دستگاه اکسیژن ساز چقدر خطرناک است؟ اکسیژنی که توسط دستگاه به افراد منتقل می شود طبق نرخ جریان تجویز شده توسط پزشک است. چنانچه با دستگاه به درستی کار نکنید یا LPM بیشتر از مقدار توصیه شده تنظیم کنید، باعث مسمومیت با اکسیژن خواهید شد. این حالت با علائمی مثل بی قراری، خستگی، بی حسی و درد زیر جناغ مشخص کننده این موضوع است.
- دستگاه اکسیژن ساز بهتر است یا کپسول اکسیژن؟ دستگاه های اکسیژن ساز نیاز به شارژ ندارند ولی باید با برق یا باتری کار کنند. خطر انفجار دستگاه های اکسیژن ساز را تهدید نمی کند و جابجایی آنها هم خیلی ساده و بدون خطر است. اکسیژن سازها باید تنظیم شوند که در مورد کپسول ها اینطور نیست. ضمنا دستگاه ها سیستم هشدار دارند و غلظت اکسیژن هم قابل تنظیم است. در دراز مدت هزینه شارژ کپسول ها، معادل با هزینه اولیه بیشتر خرید دستگاه خواهد شد.
- دستگاه اکسیژن ساز چند ساعت کار می کند؟ مدل های ثابت طوری طراحی شده اند که 24 ساعته کار می کنند. با این حال بهتر است که هر 7 تا 8 ساعت، بین 20 تا 30 دقیقه به دستگاه استراحت دهید. مدل های پرتابل یا قابل حمل نیز بسته به قدرت باتری بین 1 تا 8 ساعت کار می کنند.
- دستگاه اکسیژن ساز چه مارکی خوبه؟ دستگاه هایی که از برندهای معتبر هستند مانند یوول (Yuwell)، زنیت مد (Zenith Med)، زیکلاس مد (Zyklusmed)، نایدک (Nidek)، اینوژن (Inogen) و Airsep با کیفیت می باشند.
- عمر دستگاه اکسیژن ساز چقدر است؟ بسته به برند، میزان دقت در نگهداری و مدل دستگاه متفاوت است. مدل های ثابت معمولا بین 4 تا 7 سال عمر می کنند و مدل های پرتابل هم معمولا بعد از 80 بار شارژ کردن نیاز به تعویض باتری خواهند داشت.
